Znaczenie „samokontroli piersi” oraz okresowych badań profilaktycznych w wykrywaniu raka piersi

Epidemiologia raka piersi

Rak piersi można zaliczyć do najczęstszych nowotworów wśród kobiet, i obejmuje 19% wszystkich nowotworów złośliwych. Rocznie notuje się ok. 10 tysięcy nowych zachorowań na nowotwór piersi, z czego połowa kobiet umiera. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest późna wykrywalność raka. Spośród całej liczby chorych na nowotwór piersi ok. 1% są to mężczyźni.

Etiologia raka piersi

Sama etiologia raka piersi nie jest znana, jednakże można wskazać pewne czynniki predysponujące do powstania tego typu nowotworu:

• płeć- częściej chorują kobiety
• obciążenie genetyczne - ok. 10 % zachorowań występowało w bliskiej linii rodzinnej babka- matka- siostra
• narażenie na promieniowanie jonizujące
• wiek około menopauzalny – tzn. 45-55 lat
• wczesna pierwsza miesiączka
• późna menopauza
• hormonalne środki antykoncepcyjne stosowane dłużej niż 8 lat
• hormonalna terapia zastępcza stosowana dłużej niż 10 lat
• otyłość
• mała aktywność fizyczna
• czynniki społeczno- ekonomiczne- kobiety w mieście chorują częściej
• nadużywanie alkoholu
• późny wiek pierwszego porodu -po 35 roku życia
• palenie tytoniu
• aborcje i poronienia
• wcześniej przebyty rak piersi
• choroby rozrostowe sutka
• stany zapalne piersi
• brak karmienia piersią, lub krótki czas karmienia
• czynniki psychiczne, często nawracające stany depresyjne, niska odporność na stres, wydarzenia życiowe obciążające psychicznie – śmierć itp.
• dieta -spożywanie dużej ilości tłuszczów zwierzęcych nasyconych oraz niska podaż witamin

Objawy raka piersi

• wyciek z brodawki – ropny, krwawy,
• wyczuwalny guzek – twardy, o nieregularnym kształcie, słabo odgraniczony i mało ruchomy
• owrzodzenie skóry piersi
• wciągnięcie brodawki
• zmiana wielkości lub kształtu piersi
• zmiany skórne wokół brodawki (zaczerwienienie, stwardnienie i zgrubienie skóry)
• obrzęk piersi
• poszerzenie żył skóry piersi
• obrzęk ramienia
• powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym
• objaw tzw. „skórki pomarańczowej”

Badania diagnostyczne w wykrywaniu raka piersi

• Badanie piersi przez lekarza ginekologa- powinno być przeprowadzone przy okazji każdej wizyty w gabinecie ginekologicznym, najlepiej żeby wizyta odbyła się między 3 a 10 dniem cyklu miesiączkowego kobiety.
• Mammografia- jest badaniem polegającym na prześwietleniu piersi promieniami X (Rentgena). W badaniu mammograficznym wykrywane są guzki, a także inne zmiany i nieprawidłowości w piersi w bardzo wczesnym etapie, kiedy jeszcze nie można tych zmian wykryć w procesie samobadania czy podczas badań palpacyjnych wykonywanych przez lekarza.
• USG piersi- jest badaniem bezpiecznym dla kobiet w każdym wieku .W przypadku większych zmian pozwala na odróżnienie w sposób nieinwazyjny wypełnionych płynem torbieli od guzów litych.
• Biopsja- polega na pobraniu wycinku tkanki z wykrytego guzka w celu oceny mikroskopijnej.
• Markery nowotworowe- są to specyficzne substancje wytwarzane przez komórki nowotworowe lub przez tkanki zdrowe, reagujące na obecność guza. Bada się je w celu określenia ryzyka rozwoju choroby nowotworowej, prognozy choroby oraz monitorowania stanu pacjenta.
• Ocena węzła wartowniczego- węzeł wartowniczy jest pierwszym węzłem chłonnym na drodze spływu chłonki z ogniska nowotworowego, stąd ma duże znaczenie w ocenie obecności przerzutów z guza.
• Badania genetyczne- przeprowadzane w celu wykrycia obecności genu odpowiedzialnego za rozwój nowotworu piersi u samego pacjenta oraz najbliższej rodziny chorego.
• Tomografia komputerowa- ocenia się narządy wewnętrzne w celu wykrycia ewentualnych przerzutów.

Leczenie

Chirurgiczne:

• całkowite usunięcie gruczołu piersiowego wraz z węzłami chłonnymi
• oszczędzające gruczoł- czyli usunięcie z piersi zmienionej tkanki wraz z marginesem tkanek

• Radiologiczne- naświetlanie guzka w celu zniszczenia komórek nowotworowych
• Chemioterapia
• Usunięcie jajników, lub kastracja chemiczna- konieczne w przypadku gdy guz jest hormonozależny

Samokontrola piersi

W obecnych czasach pomimo szybkiego rozwoju medycyny i metod wykrywania wielu schorzeń nadal wiele kobiet choruje na raka piersi i niespełna połowa z nich umiera. A można zmniejszyć liczbę zgonów na tej rodzaj nowotworu poprzez stosowanie regularnej i systematycznej profilaktyki. Nowotwór wcześnie wykryty daje dużą szansę na całkowite wyleczenie a przy tym kobieta nie musi stracić piersi.

Każda kobieta, która miesiączkuje powinna co miesiąc przeprowadzić samodzielne badanie swoich piersi.

Samobadanie można podzielić na:

• oglądanie
• palpacyjne badanie piersi

Najlepszym czasem na wykonanie samokontroli piersi jest 9-11 dzień cyklu miesiączkowego. Badanie należy przeprowadzić w pomieszczeniu dobrze oświetlonym w którym znajduje się duże lustro.

Oglądanie

Oglądając piersi trzeba zwrócić uwagę na ich wygląd, czy są symetryczne, podobnej wielkości i kształtu (często zdarza się że piersi kobiety nie są idealnie tej samej wielkości, i jest to naturalne, ale chodzi tutaj o wychwycenie ewentualnej zmiany w stosunku do poprzedniego badania); czy nie ma jakiś zmian skórnych (owrzodzeń, zaczerwienienia itp.); czy brodawki są tego samego koloru i kształtu. Piersi powinno się oglądać w pozycjach:

• należy stanąć twarzą do lustra
• należy podnieść ręce do góry
• należy założyć ręce za głowę
• Oprzeć ręce na biodrach

Za każdym razem powinno się zwracać uwagę na sytuacje wymienione powyżej. Następnie należy przejść do badania palpacyjnego.

Badanie palpacyjne

• Należy rozpocząć od uciśnięcia brodawki – sprawdza się w ten sposób czy nie wydostaje się z brodawki płyn surowiczy, ropny lub z domieszką krwi (w przypadku stwierdzenia obecności takiego objawu należy niezwłocznie udać się do lekarza)
• Opuszkami palców ruchami okrężnymi uciskać pierś i jej okolice poszukując zgrubień i guzków. (Badanie można rozpocząć np. od brodawki ruchami okrężnymi, spiralnymi zataczając kręgi wokół piersi aż do dołu pachowego nie pomijając żadnego odcinka piersi).
• Nie wolno zapominać też o dokładnym sprawdzeniu okolic pachowych czy nie ma powiększonych węzłów chłonnych.
• Czynności należy powtórzyć dla drugiej piersi
• Powyższe badanie powinno się wykonać także w pozycji leżącej.

Kobiety, które regularnie co miesiąc badają się według wyżej wymienionego schematu są w stanie już wykryć u siebie guzek w wielkości 12 mm, z kolei kobiety badające się sporadycznie mogą wykryć guzek w wielkości ok. 21 mm, jednakże kobiety które w ogóle nie stosują samobadania wykrywane u nich guzki mogą osiągać nawet wielkość 40 mm i większe. Stąd wniosek o znaczeniu samobadania, ponieważ kobieta która zna swoje ciało potrafi wychwycić najdrobniejszą zmianę w swoim organizmie.

Dodatkowe informacje

Z uwagi na dużą zachorowalność na raka piersi i związane z tym koszty leczenia i opieki nad pacjentami, Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczył środki na Program wczesnego wykrywania raka piersi (lepiej zapobiegać niż leczyć), i obejmuje badania mammograficzne.

• program przeznaczony jest dla pań w wieku od 50 do 69 lat, ubezpieczonych, które w ciągu ostatnich 2 lat nie wykonywały mammografii.
• panie z określonej grupy wiekowej zgłaszają się z dowodem osobistym i ubezpieczeniem, bez skierowania, do jednej z placówek biorących udział w programie.
• informacji na temat bezpłatnej mammografii można dowiedzieć się w oddziale NFZ, Starostwie powiatowym-Referacie Zdrowia lub placówkach zdrowotnych.

Biografia:

• Pieńkowski T. Rak Piersi. Leczenie ogólnoustrojowe., Medipage, Warszawa 2011
• Pod red. Walewska E., Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego”, PZWL, Warszawa 2007
• Pod red. Głuszek S., Chirurgia, Czelej, Lublin, 2008
• Krzakowski M.: Onkologia kliniczna, tom 1, Warszawa, 2006
• Pawlicki M.: Rak piersi – nowe nadzieje i możliwości leczenia, Bielsko Biała, 2002
• Murawa D., ….., ABC raka piersi, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Ministerstwo Zdrowia, 2010
• Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2003
• Walocha J., Skawina A., Gorczyca J., Anatomia prawidłowa człowieka – klatka piersiowa, Kraków 2006
• Richard L. Drake, A. Wayne Vogl, Adam W.L. Mitchell, Anatomia - Podręcznik dla studentów, Tom 2, Wrocław 2010
• Pod red. Kopacz A., Zarys Chirurgii Onkologicznej, Gdańsk, 2000
• www.amazonki.com.pl/samo_kontrola_piersi.php
• www.onkomed.pl
• www.padtech.pl
• www.rakpiersi.pl
• www.zdrowie.med.pl
• www.wco.pl

Autor: mgr Kinga Tomczyk