Niefarmakologiczne leczenie nadciśnienia tętniczego

Ciśnienie tętnicze jest to ciśnienie wywierane przez krew na ścianki dużych tętnic. Nie jest to wielkość stała, zmienia się wielokrotnie w ciągu doby zależnie od jej pory, aktywności fizycznej, stanu psychicznego, spożytych używek.

Nadciśnieniem tętniczym (hipertonia arterialis) nazywamy okresowo lub stale podwyższone wartości ciśnienia przekraczające 140/90 mmHg.

Podział wartości ciśnienia tętniczego:

	Ciśnienie skurczowe (mmHg)	Ciśnienie rozkurczowe (mmHg)
Ciśnienie optymalne	<120	<80
Ciśnienie prawidłowe	120 - 129	80 - 84
Ciśnienie wysokie prawidłowe	130 - 139	85 - 89
I stopień nadciśnienia (łagodne)	140 - 159	90 - 99
II stopień nadciśnienia (umiarkowane)	160 - 179	100 - 109
III stopień nadciśnienia (ciężkie)	>180	>110
Izolowane nadciśnienie	>140	<90

Objawy nadciśnienia tętniczego:

W większości przypadkach nadciśnienie przebiega bezobjawowo, a sama choroba wykrywana jest podczas rutynowych badań. Nagły wzrost ciśnienia może powodować objawy:

• zaburzenia widzenia
• bóle głowy - odczuwane jako pulsowanie w okolicy między oczami lub/ i części potylicznej głowy w szczególności w godzinach rannych
• nudności
• wymioty
• niekiedy krwawienia z nosa
• pękanie drobnych naczyń krwionośnych w gałce ocznej
• przekrwienie i zaczerwienienie gałki ocznej
• przyspieszenie akcji serca
• uczucie ucisku w klatce piersiowej

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może spowodować wiele poważnych chorób takich jak:

• przerost lewej komory serca- konsekwencją czego może być nawet nagły zgon sercowy, napadowe zaburzenia rytmu serca, niewydolność lewokomorowa serca,
• udar mózgu- nadciśnienie może powodować osłabienie naczyń krwionośnych, a w konsekwencji ich pęknięcie (udar krwotoczny), a także sprzyja tworzeniu blaszek miażdżycowych, co może powodować zamknięciu światła naczynia (udar niedokrwienny),
• choroby nerek- z powodu uszkodzeń naczyń nerkowych

Rozpoznawanie nadciśnienia tętniczego:

Polega na przeprowadzeniu wywiadu oraz badań diagnostycznych.

W wywiadzie trzeba zwrócić uwagę na rodzinne występowanie chorób układu krążenia, występowanie charakterystycznych objawów dla nadciśnienia tętniczego, okresów nasilenia objawów, częstości występowania objawów, styl życia pacjenta.

Podstawowym badaniem diagnostycznym w rozpoznawaniu nadciśnienia jest jego pomiar za pomocą sfigmomanometru (ciśnieniomierza). Należy wykonać kilkukrotnie pomiar w przeciągu kilku dni (jeden pomiar ciśnienia nie wskazuje nadciśnienia z uwagi na możliwość wystąpienia błędu w pomiarze lub fizjologiczną reakcją na stres lub wysiłek fizyczny).

Inne badania diagnostyczne:

• EKG
• badania krwi
• poziom cholesterolu, HDL, LDL, trójgrycerydy, poziom glukozy, poziom sodu i potasu, kwas moczowy, kreatynina,
• morfologia krwi
• badanie ogólne moczu,.

Do badań zalecanych należą:

• echokardiogram,
• badanie dna oka,
• RTG klatki piersiowej,
• USG brzucha i tętnic szyjnych

Leczenie nadciśnienia tętniczego:

Najlepiej rokującym leczeniem jest połączenie terapii farmakologicznej z nie farmakologiczną. Powinny się wzajemnie uzupełniać, ponieważ same leki, bez zmiany stylu życia, niekiedy nie są w stanie trwale obniżyć ciśnienia tętniczego.

Leczenie nie farmakologiczne

• dieta- ma na celu zmniejszenie masy ciała, dostarczanie odpowiednich składników potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania oraz ograniczenie spożywania szkodliwych substancji.

Zalecenia dietetyczne:

• ograniczenie spożywania soli kuchennej (poprzez rezygnację z dosalania potraw, rezygnację z produktów zawierających dużą ilość soli takich jak: paluszki, orzeszki, chipsy, krakersy, dania w proszku; wody mineralne o niskiej zawartości sodu, zastąpienie soli kuchennej substytutami –sól potasowa lub magnezowa, zamiast soli używać przyprawy i zioła),
• unikanie spożywania potraw z dużą zawartością tłuszczów nasyconych (boczek, słonina, smalec, tłuste wędliny i mięso)
• wyeliminowanie potraw smażonych
• wyeliminowanie spożywania słodyczy
• spożywanie warzyw i owoców
• rozłożenie ilości posiłków w ciągu dnia na 4-5 (jedzenie mniej a częściej, o stałych porach)
• przed posiłkiem wypicie szklanki wody mineralnej
• ostatni posiłek dnia przed 19.00
• aktywność fizyczna- dostosowana do wieku i możliwości fizycznych pacjenta, wystarczy już 30 min dziennie wysiłku fizycznego aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań zdrowotnych, ćwiczenia w wodzie dobrze wpływają na organizm człowieka- działają na wszystkie partie mięśni, zmniejszają odczuwalny ciężar ciała przez co stawy są mniej obciążone, woda działa też relaksująco i rozluźniająco; lub można po prostu iść na min. 30 minutowy spacer.
• zaprzestanie palenia tytoniu jest istotne w leczeniu nadciśnienia ponieważ substancje zawarte w dymie papierosowym powodują nagłe zwyżki ciśnienia i stosowane leki nie są w stanie działać skutecznie na organizm
• odpoczynek
• unikanie stresu- nie zawsze można redukować stres ale można sobie z nim radzić, dlatego każdy powinien znaleźć swój własny „złoty środek”
• zaprzestanie picia alkoholu, alkohol zmniejsza skuteczność działania leków przeciw nadciśnieniowych
• leczenie chorób współistniejących ( choroby nerek, cukrzyca itp.,) w przypadku nadciśnienia wtórnego

Źródła:

Wizner B., Nadciśnienie tętnicze, Przewodnik dla pacjenta, Servier, Kraków

Koper D., Senatorski G., Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek, Czelej, Lublin, 2007

Pod red. Daniluk J., Jurkowska G., Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa, Czelej, Lublin, 2005

Autor: mgr Kinga Tomczyk